Wereldwijd worden er hogere concentraties PFAS in regenwater aangetroffen dan Europese en Amerikaanse gezondheidsnormen toestaan. Dat besluit Zweeds onderzoek. Het toont aan hoe moeilijk de ‘forever chemicals’ uit de wereldwijde waterkringloop raken. De wetenschappers pleiten er daarom voor om het gebruik van PFAS zo snel mogelijk te verbieden waar mogelijk.
Hoeveel PFAS, de zogenaamde forever chemicals die amper afbreken in het milieu en het menselijk lichaam, gaan er eigenlijk om in de wereldwijde waterkringloop? Dat vroeg een team van wetenschappers van de Universiteit van Stockholm zich af. Daarom legden ze de resultaten naast elkaar van metingen naar vier van de belangrijkste PFAS in het regenwater.
De metingen vonden plaats op 16 plekken in China, Zweden, de Verenigde Staten, Malta, Portugal en Antarctica, zowel in de stad als op het platteland en (zo goed als) onbewoonde gebieden. Het oudste meetresultaat dateert van 2011.
Die meetresultaten legden de wetenschappers naast enkele gezondheidsnormen die gelden voor PFAS, waaronder de Amerikaanse voor drinkwater en de Europese voor oppervlaktewater.
En wat ze ontdekten, verontrustte hen. Dat schrijven ze in een artikel dat ze begin deze maand publiceerden in het wetenschappelijke tijdschrift Environmental Science and Technology.
Zelfs in Antarctica PFOS in regenwater.
Neem nu PFOS. Dat is de PFAS-soort die in de chemische fabriek van 3M in Zwijndrecht werd gemaakt. In 2000 al, 22 jaar geleden dus, kondigde het bedrijf aan dat het zou stoppen met PFOS produceren. Toch wordt het goedje tot vandaag aangetroffen in het regenwater.
Meer zelfs: op veel plekken benaderen of overschrijden de gemeten waarden de veiligheidsnorm van 0.65 nanogram per liter die in Europa geldt voor PFOS in het oppervlaktewater. Daar waar het PFOS-gehalte die norm overschrijdt, kunnen er gevolgen optreden voor de menselijke gezondheid, bijvoorbeeld wanneer iemand vis eet uit een waterbekken dat te veel PFOS bevat.
Vooral bewoonde gebieden deden het pover, zowel in de stad als op het platteland. Maar ook in de onbewoonde gebieden in Tibet en Antarctica eindigden er van de hoogst gemeten PFOS-waarden in het regenwater, boven de Europese standaard voor rivieren, meren en zeeën.
Maar het probleem zit niet enkel bij PFOS. Afhankelijk van welke PFAS je onderzoekt, en naast welke normering je de meetresultaten legt, kleuren de bevindingen zelfs nog zwarter. Neem nu PFOA, een andere bekende soort van PFAS: daarvan haalde geen enkele gemeten locatie de norm van 0,004 nanogram/L die in de Verenigde Staten geldt voor drinkwater.
Een regendruppel is de rivier van morgen.
Het probleem is dat oppervlaktewater en regenwater deel uitmaken van dezelfde waterkringloop. De regendruppel van vandaag wordt het rivierwater van morgen. Dat rivierwater wordt aangevuld met regenwater waarvan de concentraties forever chemicals hoger liggen dan in Europa veilig geacht wordt.
En hoewel er in het Westen amper nog regenwater wordt gedronken, zijn er elders in de wereld nog streken waar dat wél gebeurt, stippen de wetenschappers aan. Die mensen drinken water dat in de Verenigde Staten onveilig wordt geacht.
Bovendien blijken forever chemicals nog hardnekkiger dan gedacht. “Tot voor kort werd er algemeen aangenomen dat PFAS uiteindelijk naar de oceanen zouden stromen en daar verdund zouden worden over de loop der jaren”. “Maar recent onderzoek heeft bewezen dat sommige PFAS via microscopische zeewater druppels verdampen en opnieuw in de atmosfeer belanden om vervolgens opnieuw aan land, zoet water, bodem en drinkwater verontreinigen.”
Daar en boven groeit het wetenschappelijk inzicht over de schadelijkheid van PFAS, nog jaar na jaar. Dit weerspiegelt zich in de normering, die de voorbije twintig jaar spectaculair scherper werd – soms tot onder de concentraties die nu reeds in het milieu circuleren.
De draagkracht van de planeet is overschreden.
Daarom besluiten de wetenschappers dat de planetaire draagkracht voor PFAS overschreden is, en dat er “een reëel gevaar is voor wereldwijde gezondheidsproblemen”. Er circuleren eenvoudigweg al te veel van deze stoffen.
“Het is hoogst problematisch dat overal ter wereld, de recente gezondheidsrichtlijnen niet gehaald worden; zonder dat er zwaar geïnvesteerd wordt in geavanceerde sanering technologie”, schrijven ze.
“Hoewel PFOS en PFOA al twintig jaar geleden uitgefaseerd werden door de grote producenten (3M), zal het nog decennia duren voor de gemeten waarden in zoetwater en neerslag lagere niveaus bereiken. (…) Het is van groot belang het gebruik van PFAS zo snel mogelijk te verbieden (waar mogelijk). Om zo verdere escalatie van het probleem en grootschalige, langdurige blootstelling voor mens en milieu te vermijden.”
Dat geldt overigens niet alleen voor PFAS, zeggen de wetenschappers, maar voor alle chemicaliën die amper of niet afbreken in het milieu. “We mogen dezelfde fouten niet blijven maken.”
